کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 391

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

 

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن
از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

 

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

بد زبان- بد دهن

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)
از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت
راه راه-دارای خطوط موازی
روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

چیز دار-ثروتمند

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

بازار کوفه- بازار شام

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

 

خاکه زغال-ریزه ی زغال
جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع
چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی
چه غلط ها !-چه فضولی ها !

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه
روده گشاد کردن-سکسکه کردن
زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی
 

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

بی فک و فامیل-بی کس و کار

 

 
زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

ازرق-چشم زاغ

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

 

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

بقچه بندی-ران چاق

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر
جهود ی-هودی-مقتصد

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

تلکه بند شدن- تلکه کردن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

 

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن
از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)
پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

بار و بنه-وسایل سفر

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

چاک کردن-نگا. چاک دادن

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران
خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

آلامد(باب روز، به‌رسم معمول)
روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

به باد دادن- باد دادن

از دست دادن(گم کردن)

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

دل رحم-مهربان

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

بای دادن-رشوه دادن-باج دادن

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی
آلکلی-معتاد به الکل

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

پوست پیازی-نازک و بی دوام

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

 
ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

عینک ذره بینی بسیار قوی

 

 

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

چارک-یک چهارم

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن
پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)
ادب‌خانه(مستراح، طهارت‌خانه)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

راه راه-دارای خطوط موازی
 

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن
بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

 

پَخ-مسطح-بی ژرفا

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

 

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن
چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن
توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن
توان انجام کاری را داشتن

اجاق(دودمان)
تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن
بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

 

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

 

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

چنار عباس علی-متلک بد

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

 

 

انگشت‌شمار-کم-معدود

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

چای صافی-نگا. چای صاف کن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق
بلند بالا-قد بلند

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

آدم-نوکر

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

دور دست-جایی دور

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

 

آفتابی کردن(پدیدار کردن)
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

 

 

زبر و زرنگ-چابک و فرز

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
استخوان‌دار-محکم-بااراده

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

 

 

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

زبر و زرنگ-چابک و فرز

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

پول مول-پول

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

اسب چوبین-تابوت

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

 

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

 

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن
خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

حاجیت-بنده

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

پس افتاده-بچه ی کسی

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

بز دل-ترسو

 

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

دیم کاری-کشاورزی دیم
روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن
چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

زیر جامه-زیر شلواری
پای پس-عوض-تلافی

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

خصوصی-مقابل عمومی

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده
ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن
 

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

 
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

 

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

 
بیرون روش-اسهال-شکم روش

زیر دُم سُست-زن منحرف

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران
زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

دوام آوردن-استقامت کردن

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

 

دلقک بازی-مسخره بازی

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

آب آتش زده(اشک)

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

دل رحم-مهربان

خدا رسانده-مفت و مجانی به دست آمده

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

چس خور-آدم خسیس-بخیل

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده
 

تار و مار-متفرق-پراکنده

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)
دان-دانه-چینه

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد
جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز
ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

بنده منزل-خانه ی من

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن
خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

دق مرگ-دق کش

بخت-شانس-اقبال-شوهر

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

 
 

حُقه-زرنگ و ناقلا

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

 

اشک کوه-یاقوت-لعل
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی
تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن
ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

 

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری
به بیراهه زدن-از بیراهه رفتن-از جاده ی اصلی منحرف شدن

احدالناس-کسی-فردی

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق
د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

جگری-به رنگ جگر

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

آتشِ بسته-طلا

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

پُر توپ-خشمگین

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن