برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 360

رو قوز آمدن-سر لج افتادن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

آزگار(زمان دراز)

اطفال باغ(گل‌های تازه)

چند مرده حلاج بودن-چه اندازه جسارت و توانایی داشتن

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

داداشی-برادر در زبان کودکان

بپا-مواظب باش-متوجه باش

 
رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

روغن زرد-روغن حیوانی

 

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

 
پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد
جراندن-جر دادن-پاره کردن

زار زدن-سخت گریه کردن

بیرون روش-اسهال-شکم روش

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد
باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

جاکش-پا انداز-دلال محبت

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

ته گرفتن-سوختن غذا
آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)
از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

باجه-جای بلیت فروشی

 

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

چپو شدن-غارت شدن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

حظ کردن-لذت بردن

چشم زهره-ترس

 

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

درآمد-عایدی

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

 

حیوون-نگا. حیوان

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

پاچین-دامن زنانه

(به زبان کودکان) زخم شدن

پیش پیشکی-از پیش

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن
دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود
 

زیر گرفتن-زیر کردن

 

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

حیوون-نگا. حیوان

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

 

 

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

زیر دست-تابع-فرمان بردار

 

 

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

جن زده-دیوانه

حاجی حاجی مکه-دیر به دیر به دیدار کسی رفتن
خیابان گز کردن-ول گشتن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

 

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع
پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

زنیکه-زنکه

 

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

 

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی
بلا به دور-بلاها دور باد

ارباب حجت(اهل منطق)

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

بیخ خِر-بیخ گلو

چار چشم-کسی مه عینک می زند

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)
ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

 

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

ارباب حجت-اهل منطق

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

جار-چلچراغ-شمعدان

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

بوگندو-آدم کثیف و بد بو
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

 

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

آبِ کبود(آسمان)

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه
ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

 

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

زار-نا به سامان-خراب-بد

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران
تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

 

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند
 

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

 

 

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

 

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

ادرار کوچک-شاش

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ
چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن
خِل-خلط بینی

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند
بی مخ-بی عقل-شجاع

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

 

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن
دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

 

خِرخِره-حلق-حلقوم

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

 
زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن
چین چینی-پر چین

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

 

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

 

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)

خرکچی-چارپادار

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن
دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

افتادگی-پریشانی-احتیاج

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن
پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن
بچه افتادن-سقط شدن جنین

 

دان دان-متفرق و پراکنده

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن
به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

 

بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

آکَل-آقای کربلایی

چله ی زمستان-سرمای سخت

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

خدا داده-دیم کاری

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

خجالتی-کم رو-پرحیا

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)
تک و دو-دوندگی-درماندگی
از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

اجباری-خدمت سربازی

خیز-ورم-آماس

رستم در حمام-درشت اندام و پهلوان نما

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

خمیره-سرشت-ذات

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

جگر گوشه-فرزند

بی همه کس-بی پدر و مادر
داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

این خاکدان-دنیا

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن
ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

 

تخته زدن-پنبه زدن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل
بید خورده-کهنه و فرسوده
خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

دله بازی-رفتار آدم دله

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

زاچ-زائو

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن
خارشک-مردم آزار-سادیست

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

چشه ؟-او را چه شده ؟

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

 
پول و پله-پول

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

 
آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن