همسران امام سجاد(علیه السلام) ۱۵۲
گفتار دوم: فرزندان امام سجاد(علیه السلام) ۱۵۴
پسران امام سجاد(علیه السلام) ۱۵۶
الف) ازدواج پسران امام سجاد (علیه السلام) با نسل خلفا ۱۵۷
ب) ازدواج درون خاندانی پسران امام سجاد (علیه السلام) ۱۵۹
گفتار سوم: نوادگان امام سجاد (علیه السلام) ۱۶۱
فصل ششم: ۱۷۳
روابط سببی امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) ۱۷۳
و فرزندانش با خلفا ۱۷۴
گفتار اول: امام باقر (علیه السلام) ۱۷۵
فرزندان امام باقر(علیه السلام) ۱۷۸
نوادگان امام محمد باقر(علیه السلام) ۱۷۹
گفتار دوم: امام جعفر صادق(علیه السلام) ۱۸۱
فرزندان امام جعفر صادق (علیه السلام) ۱۸۱
ازدواج فرزندان و نوادگان امام با خارج از خاندان خلفا ۱۸۳
ازدواج درون خاندانی دختران امام جعفر صادق (علیه السلام) ۱۸۴
فهرست منابع ۱۸۹
پیوست‌ها ۱۹۹
مقدمه
بیان مساله
این پایان نامه در صدد است تا روابط سببی، یعنی ازدواج زنان و مردانی از خاندان اهل‌بیت با زنان و مردانی از خاندان سه خلیفه نخست، خلفای اموی از هر دو شاخه سفیانی و مروانی و خاندان آل زبیر مشتمل بر شخص خلیفه، فرزندان و نوادگان آنان از هر دو طرف را مطالعه، بررسی، توصیف و نقد کند. نیز با ارایه جدول‌ها و نمودارهایی میزان این گونه روابط را با روابط سببی اهل‌بیت با دیگر خاندان‌ها اندازه‌گیری و نسبت سنجی کند.
سوابق تحقیق
این پایان نامه در صدد بررسی روابط سببی علویان با خلفا و نسل خلافت می‌باشد تا کنون کتابی به صورت مستقل و مشخص به ازدواج فرزندان ائمه با فرزندان خلفا تا دو نسل نپرداخته است کتاب‌هایی که در این حوزه نوشته شده است را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد
دسته اول کتاب‌هایی هستند که مساله محور نبوده و در حاشیه به معرفی نام ائمه و فرزندان و احیانا نام همسران آنان پرداخته‌اند
دسته دوم کتاب‌هایی هستند که اگر چه مساله محور بوده اما تک نگاری هستند و فقط یکی از ازدواج‌های محل بحث و تردید را بررسی کرده‌اند از جمله این کتب می‌توان به کتاب‌هایی که در مورد ازدواج‌های ام کلثوم دختر امام علی(علیه السلام) با عمر بن‌الخطاب خلیفه دوم و یا کتاب‌هایی که در مورد ازدواج‌های سکینه دختر امام حسین و فاطمه بنت الحسین نوشته شده است اشاره کرد.
دسته سوم کتاب‌هایی هستند که بیشتر از طرف اهل سنت و به زبان عربی نوشته شده است این کتاب‌ها اگر چه مساله محور بوده و تمام ازدواج‌ها را گزارش کرده‌اند اما تعداد آنان اندک و به ندرت قابل دسترسی است و ثانیا مولفین آنان اهل سنت هستند که دغدغه شیعه را نداشته و در صدد صحت و سقم گزارشات نبوده و به صورت عام نوشته شده است.
کتاب‌های دسته اول:
۱ـ کتاب ادب الطف اؤشعراءالحسین(علیه السلام) نوشته جواد شبًر ـ ناشر دارالمرتضی ـ سال چاپ۱۴۰۹ق ۱۹۸۸م
در جلد اول این کتاب اسامی همسران و فرزندان امام حسین آمده اما به ازدواج فرزندان امام حسین یا دیگر ائمه نپرداخته است.
۲ـ کتاب موسوعهالکربلا نوشته لبیب بیضون ناشرمؤسسه الاعلمی ـ سال چاپ۱۴۲۷ق
این اثر دو جلدی نگاهی گذرا به حوادث عاشورا دارد و در لابلای ان به ذکر اسامی اولاد و فرزندان حضرت رسول تا فرزندان امام حسین می‌پردازد.
کتاب‌های دسته دوم:
۱ـ کتاب بانوی ناشناخته سکینه(سلام الله علیها) نوشته محمد‌رضا واحدی ـ
این کتاب تنها به حضرت رقیه دختر امیرالمومنین پرداخته و وجود چنین دختری را محرز دانسته ولی به ازدواج آن حضرت اشاره‌ای نکرده است.
۲ـ کتاب حضرت زینب(سلام الله علیها) و سکینه(سلام الله علیها) نوشته علامه مرحوم شیخ جعفر نقدی.
این کتاب مفصل است ولی به اجمال به ازدواج عمر و ام کلثوم پرداخته و این ازدواج را نپذیرفته هم‌چنین رقیه را دختر فاطمه فرزند پیغمبر می‌داند که در کودکی از دنیا رفته و در مدینه مد فون شده است.
۳ـ کتاب معمای ازدواج عمر باحضرت ام کلثوم نوشته علی شهرستانی
این کتاب به واکاوی این ازدواج پرداخته و در سه قلمرو تاریخی ـ فقهی ـ عقایدی ـ بحث و بررسی کرده است اما به ازدواج فرزندان دیگر ائمه نپرداخته است.
۴ـ کتاب در شناخت فرزندان و اصحاب امام حسین ـ علی اکبر و حضرت سکینه و مسلم بن‌عقیل ـ نوشته علامه عبدالرزاق مقرم ـ ترجمه حسن طارمی
وی در فصل دوم کتاب در باره ازدواج حضرت سکینه با فرزندان امام حسن اشاره کرده ولی در خصوص ازدواج وی با مخالفان بحثی نکرده است.
۵ـ کتاب ازدواج ام کلثوم با عمر نوشته آیه الله سید علی حسینی میلانی ناشر مرکز حقایق اسلامی نوبت چاپ دوم ۱۳۸۶ چاپ وفا
این کتاب دارای چهار بخش است که راویان سند روایات را در سه بخش بررسی کرده و در بخش چهارم به ازدواج ام کلثوم با عمردر روایات امامیه پرداخته است ودر نهایت به این نتیجه رسیده که عمر از ام کلثوم دختر امیرالمومنین علی(علیه السلام) خواستگاری کرد و با تهدید و ارعاب و با کمال بی میلی واکراه صرف عقد انجام گرفت و او از عمر فرزندی نداشت
۶ـ مقاله «ازدواج عمر با ام کلثوم از نگاه فریقین» ـ نوشته محمد الله اکبری، مجله طلوع سال ششم ـ شماره ۲۳، پاییز۱۳۸۶
این مقاله به‌طور مفصل به این ازدواج پرداخته و در صدد اثبات تحقق این ازدواج بوده است این مقاله نیز جزو تک نگاری‌ها می‌باشد.
۷ـ کتاب جانشینی محمد نوشته مادلونگ.
این کتاب در دو بخش به ازدواج‌های امام حسن و عثمان بن‌عفان به طور مفصل پرداخته است اما به ازدواج‌های سایر ائمه و فرزندان آن‌ها با خلفا اشاره‌ای نکرده است
۸ـ کتاب امهات الائمه(علیهم السلام) نوشته حازم الخاقانی
این کتاب از همسر پیامبر حضرت خدیجه آغاز شده و به فاطمه بنت اسد مادر امام علی، فاطمه زهراء مادر امام حسن و حسین، فاطمه دختر امام حسن مادر امام محمد باقر، فاطمه دختر قاسم محمد بن‌ابوبکر، حمیده مغربیه مادر امام کاظم، تکتم الطاهره مادر امام رضا،سکینه مادر امام جواد، سمانه المغربیه مادر امام علی الهادی، حدیثه مادر امام حسن عسکری، نرجس مادر امام زمان پرداخته است در این کتاب ازدواج‌هایی که محل اختلاف است اشاره نشده هم‌چنین به ازدواج‌های فرزندان ائمه نپرداخته است.
۹ـ کتاب معمای ازدواج عمر با حضرت ام کلثوم نوشته استاد علی شهرستانی نویسنده روایات مربوط به این ازدواج را در منابع و متون حدیثی، فقهی، تاریخی، مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیده که چنان‌چه چنین ازدواجی هم صورت گرفته باشد از روی میل و علاقه نبوده و زشتی‌های عمر و هوس‌های سرکش او با این ازدواج نمایان شده چرا که در سخن عمر است که گفته از جاهلیت چیزی در وجودم باقی نمانده مگر این‌که پروا ندارم به که زن دهم و از چه کسی زن بگیرم.
۱۰ـ کتاب سکینه بنت الام الحسین(علیه السلام) نوشته علی محمد علی دخیل
ابتدا به معرفی سکینه دختر امام حسین می‌پردازد و این‌که سکینه در کربلا به همراه عمه‌اش زینب رسالت سنگین، پیام عاشورا را بر دوش داشته کرده است. و سپس به ازدواج‌های سکینه پرداخته از نظر نویسنده حضرت سکینه جز با پسر عمویش عبدالله بن‌حسن با کس دیگری ازدواج نکرده است. وی ازدواج‌های دیگر سکینه را مردود دانسته است.
۱۱ـ کتاب از تبار محدثان نوشته علی اکبر مهدوی پور،
در بخش‌های ابتدایی کتاب در صدد اثبات دختری بنام سکینه برای امام حسین است که در کربلا حضور داشته و هم‌سنگر حضرت زینب(سلام الله علیها) بوده است و جزو روایان حدیث هم بوده است اما در خصوص ازدواج‌های سکینه سخنی به میان نیاورده و در پایان به آرامگاه حضرت در شام می‌پردازد.
۱۲ـ کتاب سکینه بنت الحسین نوشته دکترعایشه عبدالرحمن بنت الشاطی، به طور مفصل به ازدواج‌های حضرت سکینه پرداخته است این کتاب اگر چه مساله محور است اما تک نگاری است و مشمول تمام ازدواج‌های ائمه و فرزندان آنان نمی‌شود.
۱۳ـ کتاب آمنه بنت الحسین نوشته سید محمد علی الحلو،
نویسنده دو افتراء را که، تاریخ نویسان زبیری به حضرت سکینه از خاندان مطهر اهل بیت زده‌اند بررسی کرده و بی اساس بودن آن‌ها را با اسناد تاریخی اثبات کرده است یکی از این افتراءها ازدواج حضرت سکینه با مصعب بن‌زبیر است که اولین بار در تاریخ توسط زبیربن‌ بکار و پسر عمویش مصعب نقل شده است و دشمنی آل زبیر با اهل بیت برای مورخین محرز است آل زبیر با هدف کسب اعتبار سعی داشتند خود را به هر نحوی به اهل بیت نزدیک کنند لذا با ساختن این شایعات اذهان را به این سمت سوق دهند که بین اهل بیت و آل زبیر خصومت نبوده است. این کتاب در پایان نتیجه می‌گیرد که حضرت سکینه بعد از همسرش عبدالله بن‌حسن با هیچ کس دیگری ازدواج نکرده است.
۱۴ـ کتاب داستان ازدواج چهارده معصوم نوشته سید هادی میر اشرفی با نثری ساده و شیوا داستان ازدواج ائمه را بیان کرده است اما هیچ اشاره‌ای به ازدواج فرزندان ائمه یا همسرانی که در منابع محل اختلاف است نپرداخته.
۱۵ـ کتاب خاندان عصمت نوشته سید تقی واردی تلاش کرده است به سبکی تازه به طبقه بندی اطلاعات و دسته بندی موضوعات در خصوص زندگی اهل بیت بپردازد ایشان در ابتدای هر قسمت مشخصاتی از قبیل نام، کنیه، تاریخ ولادت، محل تولد، نسب پدری، و…، نام همسران و فرزندان آن امام را ذکر کرده است. اما به ذکر آنان بسنده کرده و وارد بحث و نقد روایات نشده است هم‌چنین به ازدواج‌هایی کهدر منابع محل اختلاف است اشاره نکرده.
۱۶ـ کتاب تحریف اسماء اولاد المعصومین نوشته علامه المحقق الدکتور نجاح الطایی،
این کتاب حدودا ۲۵۰ صفحه است که هشت صفحه از آن به ازدواج عمر با ام کلثوم پرداخته است. مولف این ازدواج را خیالی و ساخته راویان کذاب دانسته است وی معتقد است که ام کلثوم کنیه زینب دختر فاطمه است برای این‌که حضرت فاطمه فقط حسن و حسین و زینب را به‌دنیا آورد و محسن در شکم مادرش (فاطمه(سلام الله علیها)) بدست عمر کشته شد.
کتاب‌های دسته سوم:
۱ـ النسب المصاهره بین اهل بیت والصحابه مع الرویه فی السیره الاجتماعیه والاحداث التارخیه فی صدر الاسلام نوشته علاء الدین المدرس
این نویسنده کتاب رادر سه بخش تالیف کرده است.
بخش اول: به معرفی قبایل عرب در عصررسالت می‌پردازد.
بخش دوم: به معرفی قبایل و نسب اهل بیت و صحابه می‌پردازد.
بخش سوم: به ازدواج‌های صحابه با اهل بیت می‌پردازد.
بخش سوم این کتاب مورد بحث این پایان نامه هم می‌باشد با این تفاوت که:
اولا این نویسنده تعداد کمی از صفحات بخش سوم را به ازدواج علویان اختصاص داده در ثانی ازدواج علویان را با صحابه گزارش کرده است و از ازدواج‌هایی که با غیر صحابه انجام گرفته گزارشی نیاورده ثالثا به ازدواج‌هایی که از نظر شیعه مردود دانسته شده اشاره نکرده است در حالی‌که هدف از