منابع تحقیق درباره چهارمحال و بختیاری و ترکمنستان
Widget not in any sidebars
چرخه گل‌ها نزدیک به هم، گل‌آذین کپه‌ای، مستطیلی، براکته‌های بلند
بومی آمریکا 9. S. rigida
اعداد کروموزومی 2n = 20 ، 2n = 30 ، 2n = 24 و 2n = 48 برای گونه‌های مختلف این جنس گزارش شده است (جم زاد، 1388).
2-3-2- برخی گونه‌های جنس مرزه
گونه‌های مرزه بومی مناطق معتدله گرم و مناطق مدیترانه‌ای هستند. در طبیعت در مناطق کوهستانی، شکاف صخره‌های آهکی و در دامنه‌ها و کوهپایه‌ها رشد می‌کنند (جم زاد، 1388).
جنس مرزه در ایران 14 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چند‌ساله دارد که در مناطق مختلف کشور مانند استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، ایلام، کرمانشاه، اصفهان، نواحی شمال شرقی، گیلان، یزد و بعضی نقاط دیگر می‌رویند. گونه‌های انحصاری آن در ایران عبارتند از: S.edmondi، S.sahandica، S.kallarica، S.bachtiarica، S.intermedi، S.isophylla، S.khuzestanic، S.atropatana، S.rechingeriو گونه‌های S.mutica، S.macrantera، S.spicigera و S.boissieri که علاوه بر ایران در تالش، ترکمنستان، آناتولی، قفقاز، ماورای قفقاز و عراق نیز می‌رویند (مظفریان، 1375).
2-4- مرزه بختیاری Satureja bachtiarica Bunge .
2-4-1- گیاه‌شناسی
مرزه بختیاری S. bachtiarica Bunge. (اشکال 2-1 و 2-2) گیاهی نیمه بوته‌ای به ارتفاع 20 تا 45 سانتی‌متر، با ساقه‌های متعدد و شاخه‌های کوتاه، پوشیده از کرک‌های کوتاه خاکستری رنگ و غده‌های ترشحی چسبیده؛ شاخه‌های گل‌دهنده راست، نازک و پیچ و تاب‌دار. برگ‌های پایینی به طول 5 تا 10 و به عرض 5/1 تا 5/3 (4-) میلی‌متر، مستطیلی ـ قاشقی یا مستطیلی ـ خطی، ضخیم، تقریباً بدون رگبرگ، دارای تاخوردگی در طول، خمیده، نوک گرد، خاکستری رنگ، پوشیده از تعداد زیادی غده ترشحی چسبیده و کرک‌های زبر سفید رنگ؛ دارای مجموعه برگ‌های کوچک در محور برگ‌ها؛ برگ‌های گل‌آذینی شبیه، برگ‌های ساقه‌ای، کوتاه‌تر از چرخه گل‌ها. چرخه گل‌ها تماماً چسبیده، به تعداد زیاد، پر گل؛ چرخه‌های پایینی با فاصله نسبت به یکدیگر، بالایی‌ها نزدیک به هم. کاسه‌گل به طول 5/1 تا 3 میلی‌متر، استکانی با 5 رگه اصلی نسبتاً مشخص و رگه‌های بین آن‌ها کم و بیش نامشخص، دندانه‌ها تقریباً نامساوی، مثلثی یا سر نیزه‌ای، دندانه‌های بلندتر تقریباً مساوی طول لوله. گل‌ها سفید، جام‌گل به طول 3 تا 6 میلی‌متر، پوشیده از کرک‌های کوتاه زبر، لوله جام‌گل کم و بیش درون کاسه مخفی. پرچم‌ها و کلاله از گل بیرون آمده. فندقه به طول 4/1 تا 7/1 و به عرض 5/0 تا 7/0 میلی‌متر، تخم‌مرغی یا مستطیلی؛ سطح فندقه صاف است، زمان گل‌دهی پائیز است (جم زاد، 1388).
شکل2-1- مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge.) در مرحله‌ی قبل از گل‌دهی (Ghasemi Pirbalouti , 2013).
شکل2-2- مرزه بختیاری (.Satureja bachtiarica Bunge) در مرحله‌ی گل‌دهی (شیرمردی، 1388).
2-5- مرزه کلاری Satureja kallarica Jamzad .
2-5-1- گیاه‌شناسی
مرزه کلاری S. kallarica Jamzad. گیاهی علفی، خوابیده تا خیزان، به ارتفاع 15 تا 20 سانتی‌متر با ساقه‌های منشعب، شاخه‌ها نازک و پیچ و تاب‌دار؛ تمام قسمت‌های گیاه پوشیده از کرک‌های سفید گسترده و متراکم نرم (شکل 2-3). برگ‌ها به طول 4 تا 11 و به عرض 3 تا 5/6 میلی‌متر؛ دمبرگ کوتاه، به طول 5/1 میلی‌متر، پهنک تخم‌مرغی، برگ‌های گل‌آذین شبیه به برگ‌های ساقه‌ای و کمی کوچک‌تر از آن‌هاست. چرخه‌های گل با 2 تا 5 گل، تماماً دور از هم؛ براکته‌ها خطی؛ دم‌گل به طول 2 تا 4 میلی‌متر بوده، کاسه‌گل به طول 7 تا 8 میلی‌متر، لوله‌ای، دارای 13 رگه، پوشیده از کرک‌های گسترده، تقریباً دو لبه‌ای با دندانه‌های کم و بیش مساوی، راست به طول 5/1 میلی‌متر است. جام‌گل به طول 12 میلی‌متر، سفید، با لوله راست، در درون بدون حلقه کرک؛ لبه بالایی راست، دارای بریدگی در وسط؛ لبه پایینی با سه لوب، لوب میانی بزرگتر در وسط دارای بریدگی است. پرچم‌ها چهار عدد، جفت بیرونی از لوله خارج شده، کیسه‌های بساک دو قسمتی، با زاویه نسبت به یکدیگر قرار دارد. کلاله با دو شاخه نامساوی و دور از هم است. فندقه به طول 2/1 میلی‌متر، مستطیلی. زمان گل‌دهی تابستان است (جم زاد ،1388).
شکل 2-3- مرزه کلاری (Satureja kallarica Jamzad.) در مرحله‌ی گل‌دهی (شیرمردی، 1388).
2-4-2- اکولوژی مرزه بختیاری
رویشگاه دامنه‌های صخره‌ای و سنگی در ناحیه ایرانی تورانی در ارتفاع 1700 تا 3700 متر است (جم زاد، 1388). مرزه بختیاری در ارتفاع بین 2000 تا 3000 متر از سطح دریا در مناطقی با خاک سبک و صخره‌ای رویش دارد (Ghasemi Pirbalouti et al ., 2012).
2-5-2- اکولوژی مرزه کلاری