مقاله قانون آیین دادرسی مدنی و شوراهای حل اختلاف
Widget not in any sidebars
قانون شوراهای حل اختلاف، در راستای کاهش مراجعات مردم به دادگستری و توسعه‌ی مشارکت‌های مردمی در سال 1387 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. از دیرباز روش‌های مختلفی بر روابط حقوقی مردم در حل‌وفصل اختلاف آنان حاکم بوده و در رأس آن‌ها، بهره‌مندی از روحیه‌ی گذشت و صلح و سازش میان طرفین بود. مطابق ماده‌ی 8 این قانون، با تراضی طرفین برای صلح و سازش، شوراها در کلیه‌ی امور مدنی و حقوقی، کلیه‌ی جرائم قابل‌گذشت و جنبه‌ی خصوصی جرائم غیرقابل‌گذشت، اقدام می‌نمایند. به‌رغم این ویژگی شورا، قانون‌گذار برخلاف اصول حقوقی، صلاحیت قضایی وسیعی به شوراها اعطاء نموده است. تکلیف به ایجاد صلح و سازش بین طرفین دعوای کیفری و فقدان سمت قضایی اعضای شورا، ممکن است این شائبه را به ذهن متبادر کند که این نهاد یکی از نهادهای مجری دادرسی ترمیمی است، لیکن با عنایت به اصول نظام دادرسی ترمیمی، نمی‌توان شورای حل اختلاف را نهادی ترمیمی محسوب نمود، زیرا در دادرسی ترمیمی، مشارکت بزه دیده، بزه‌کار و سایر شرکت‌کنندگان اختیاری است، درحالی‌که صلاحیت شورای حل اختلاف اجباری است، هم‌چنین در این نهاد رسیدگی بدون مشارکت فعال سهام‌داران عمل ارتکابی صورت میگیرد و پاسخ‌گویی، احساس مسئولیت و تلاش برای جبران و اعاده‌ی وضع به‌نحوی‌که در برنامه‌های دادرسی ترمیمی موردنظر است، موردتوجه قرار نگرفته است. از دیگر سو، برآیند برنامه‌های دادرسی ترمیمی، «توافق» است که از ایجاد حس بازنده یا برنده شدن در طرفین پیشگیری می‌کند، اما در نهاد شورای حل اختلاف، اعضاء و قاضی شورا، اقدام به صدور حکم می‌نمایند. اعضای شورای حل اختلاف، معتمدان منصوب‌شده و انتخابی از طرف دولت به معنای اعم کلمه هستند و منتخب مردم نمی‌باشند، این امر متفاوت از آن چیزی است که در سازوکار ترمیمی و حتی نهاد قاضی تحکیم در فقه و داوری در قانون آیین دادرسی مدنی دیده می‌شود(قربانی و نوائیان: پیشین، 51-55).
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه:
دستیابی به هدف‌های علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش‌شناسی درست صورت پذیرد . دکارت روش را راهی می‌داند که به‌منظور دستیابی به حقیقت در علوم باید پیمود . در عرف دانش، روش را مجموعه شیوه‌ها و تدابیری دانسته‌اند که برای شناخت حقیقت و برکناری از لغزش به‌کاربرده می‌شوند. روش لازمه دانش است و هیچ‌دانشی بدون روش قابل‌تصور نیست. اعتبار دستاوردهای هر روش نیز یقیناً به روش یا روش‌هایی وابسته است که در آن مورداستفاده قرارگرفته است. (ساروخانی: 1384 ، 24-22 )
بر همین اساس جهت دستیابی به اهداف علمی این پژوهش ضمن تحقیق در منابع علمی متعدد و به‌کارگیری روش‌هایی که به نظر پاسخگوی نیازهای اساسی محقق باشد همت گمارده شد و سعی گردید در انتخاب روش ازنظریات صاحب‌نظران و متخصصان استفاده بهینه معمول تا توجه بیشتری به دستاوردهای حاصل از آن ایجاد شود. لذا در این فصل روش‌های مورداستفاده شامل: نوع و روش تحقیق، قلمرو مکانی و زمانی تحقیق، جامعه آماری، ابزار جمع‌آوری اطلاعات و روش‌های تجزیه‌وتحلیل آن‌ها موردبحث و بررسی قرار داده می‌شود.
3-2- روش و نوع تحقیق:
این تحقیق ازنظر نوع و هدف کاربردی است. منظور از پژوهش کاربردی، پژوهشی است که نه در جهت ارضاء کنجکاوی‌های صرف پژوهشگر، بلکه در راستای حل مسئله‌ای فردی، گروهی یا اجتماعی انجام می‌پذیرد. در این نوع پژوهش‌ها، با توجه به‌فوریت نتیجه‌گیری، رابطه‌ای منطقی بین کار پژوهش و جامعه پدید می‌آید و به همان ترتیب و در همان زمان که محقق به پژوهش می‌پردازد، در اندیشه کاربرد دستاوردها نیز هست. (ساروخانی: 1384، 73) این پژوهش ازنظر جمع‌آوری داده‌ها برای آزمون فرضیات نیز جزو تحقیقات اسنادی، پیمایشی و اکتشافی است. روش پیمایشی عبارت است از مشاهده پدیده به‌منظور معنا دادن به جنبه‌های مختلف اطلاعات جمع‌آوری‌شده است. به عبارت دقیق‌تر پیمایش یک فرایند پژوهشی است که به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات درباره این موضوعات که گروهی از مردم چه می‌دانند ،چه فکر می‌کنند یا چه‌کاری انجام می‌دهند، اجرا می‌شود. آنچه در پیمایش واقعاً اندازه‌گیری می‌شود دانسته‌ها و تفکرات مردم نیست بلکه این فرایند پژوهشی، اظهارات مردم را درباره اینکه چه می‌دانند و چه فکر می‌کنند، اندازه‌گیری می‌کند.(دلاور:1374: 137).
روش تحقیق در این پژوهش در بخش مفاهیم، تاریخچه، و مبانی نظری، بر پایه مطالعات کتابخانهای استوار بوده و در فصل سوم به بعد میدانی انجام پذیرفته است.
3-3- ابزار گردآوری اطلاعات:
روش تحقیق در این پایان‌نامه که در حوزه علوم انسانی است، در بخش مبانی نظری اطلاعات، به روش کتابخانهای از بین منابع موجود از قبیل: کتب، مقالات، پایان‌نامهها، مجلات، روزنامهها و سایت‌های اینترنتی و… جمع‌آوری‌شده و ضمن بررسی و مقایسه، مورد توصیف و تحلیل قرار میگیرد . در قسمت دیگری یعنی اقدامات میدانی، اطلاعات لازم در خصوص موضوع از طریق تکمیل پرسشنامه که روایی آن مورد تأیید استاد راهنما و مشاور است، انجام‌گرفته است.
پرسشنامه(فرم بررسی اسنادی) روشی است که محقق به‌وسیله آن اطلاعات موردنیاز را با طرح تعدادی سؤال به‌صورت کتبی، از پاسخگو یا خود محقق بامطالعه کیس‌های موردنظر دریافت می‌کند. روش پرسشنامه در زمینه‌هایی چون اطلاع از عقاید، عملکرد، عواطف، حالات روانی، اطلاعات فردی، دینی، سیاسی، فرهنگی و
خانوادگی کاربرد فراوان دارد. ( رمضانی :1381 ، 79 )
3-4-جامعه آماری و حجم نمونه:
جامعه عبارت است از همه اعضاء واقعی یا فرضی، که محقق علاقه‌مند‌است یافته‌های پژوهشی را به آن‌ها تعمیم دهد. به‌عبارت‌دیگر جامعه به مجموعه‌ای از عناصر گفته می‌شود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشند. جامعه آماری در تحقیق پیش رو، کلیه مردم کوهرنگ به‌خصوص ریش‌سفیدان و معتمدان شهرستان است. تعداد کل آن‌ها حدوداً 35000 نفر است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد:
n=(N×t2×p×q)÷(N×d2+ t2×p×q) با توجه به رابطه فوق، حجم نمونه موردنظر برابر است با :
)=3443250×1.962×0.5×0.5)÷(3250×0.052+ 1.962×5) بنابراین، 344 نفر به‌عنوان نمونه آماری در نظر گرفته‌شده است.
3-5- روایی پرسشنامه (فرم بررسی اسنادی)
مقصود این است که آیا ابزار اندازه‌گیری موردنظر می‌تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی‌شده است را اندازه‌گیری کند یا خیر؟ به‌عبارت‌دیگر مفهوم روایی به این سؤال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه موردنظر را می‌سنجد.
نظر کارشناسان و خبرگان می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. موضوع روایی ازآن‌جهت اهمیت دارد که اندازه‌گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش سازد. روایی این فرم، بررسی اسنادی توسط اساتید و صاحب‌نظران مورد تأیید قرار گرفت. در این رساله برای تأیید روایی به سراغ اساتید بزرگوار رشته حقوق رفته و نمونه‌ای از پرسشنامه را که قبلاً تهیه‌کرده تحویل داده و پس از بررسی و برطرف کردن برخی ایرادات توانسته‌ایم روایی آن را مورد تأیید قرار دهیم.
3-6- پایایی پرسشنامه (فرم بررسی اسنادی)
پایایی با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به‌صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به‌دست‌آمده است» چقدر است.
به‌بیان‌دیگر اگر ابزار اندازه‌گیری را در یک‌فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه‌گیری پایایی شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفرتایک است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. “پایایی کامل” واقعاً به‌ندرت دیده می‌شود و در صورت مشاهده قبل از هر چیز باید به نتایج شک کرد.
برای محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری، شیوه‌های مختلفی به‌کاربرده می‌شود. ازجمله:
الف) اجرای دوباره آزمون یا روش باز آزمایی
ب) روش موازی یا روش آزمون‌های همتا
ج) روش تنصیف یا دونیمه کردن آزمون
د) روش کودر _ ریچاردسون
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه:
دستیابی به هدف‌های علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش‌شناسی درست صورت پذیرد . دکارت روش را راهی می‌داند که به‌منظور دستیابی به حقیقت در علوم باید پیمود . در عرف دانش، روش را مجموعه شیوه‌ها و تدابیری دانسته‌اند که برای شناخت حقیقت و برکناری از لغزش به‌کاربرده می‌شوند. روش لازمه دانش است و هیچ‌دانشی بدون روش قابل‌تصور نیست. اعتبار دستاوردهای هر روش نیز یقیناً به روش یا روش‌هایی وابسته است که در آن مورداستفاده قرارگرفته است. (ساروخانی: 1384 ، 24-22 )
بر همین اساس جهت دستیابی به اهداف علمی این پژوهش ضمن تحقیق در منابع علمی متعدد و به‌کارگیری روش‌هایی که به نظر پاسخگوی نیازهای اساسی محقق باشد همت گمارده شد و سعی گردید در انتخاب روش ازنظریات صاحب‌نظران و متخصصان استفاده بهینه معمول تا توجه بیشتری به دستاوردهای حاصل از آن ایجاد شود. لذا در این فصل روش‌های مورداستفاده شامل: نوع و روش تحقیق، قلمرو مکانی و زمانی تحقیق، جامعه آماری، ابزار جمع‌آوری اطلاعات و روش‌های تجزیه‌وتحلیل آن‌ها موردبحث و بررسی قرار داده می‌شود.
3-2- روش و نوع تحقیق:
این تحقیق ازنظر نوع و هدف کاربردی است. منظور از پژوهش کاربردی، پژوهشی است که نه در جهت ارضاء کنجکاوی‌های صرف پژوهشگر، بلکه در راستای حل مسئله‌ای فردی، گروهی یا اجتماعی انجام می‌پذیرد. در این نوع پژوهش‌ها، با توجه به‌فوریت نتیجه‌گیری، رابطه‌ای منطقی بین کار پژوهش و جامعه پدید می‌آید و به همان ترتیب و در همان زمان که محقق به پژوهش می‌پردازد، در اندیشه کاربرد دستاوردها نیز هست. (ساروخانی: 1384، 73) این پژوهش ازنظر جمع‌آوری داده‌ها برای آزمون فرضیات نیز جزو تحقیقات اسنادی، پیمایشی و اکتشافی است. روش پیمایشی عبارت است از مشاهده پدیده به‌منظور معنا دادن به جنبه‌های مختلف اطلاعات جمع‌آوری‌شده است. به عبارت دقیق‌تر پیمایش یک فرایند پژوهشی است که به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات درباره این موضوعات که گروهی از مردم چه می‌دانند ،چه فکر می‌کنند یا چه‌کاری انجام می‌دهند، اجرا می‌شود. آنچه در پیمایش واقعاً اندازه‌گیری می‌شود دانسته‌ها و تفکرات مردم نیست بلکه این فرایند پژوهشی، اظهارات مردم را درباره اینکه چه می‌دانند و چه فکر می‌کنند، اندازه‌گیری می‌کند.(دلاور:1374: 137).
روش تحقیق در این پژوهش در بخش مفاهیم، تاریخچه، و مبانی نظری، بر پایه مطالعات کتابخانهای استوار بوده و در فصل سوم به بعد میدانی انجام پذیرفته است.
3-3- ابزار گردآوری اطلاعات:
روش تحقیق در این پایان‌نامه که در حوزه علوم انسانی است، در بخش مبانی نظری اطلاعات، به روش کتابخانهای از بین منابع موجود از قبیل: کتب، مقالات، پایان‌نامهها، مجلات، روزنامهها و سایت‌های اینترنتی و… جمع‌آوری‌شده و ضمن بررسی و مقایسه، مورد توصیف و تحلیل قرار میگیرد . در قسمت دیگری یعنی اقدامات میدانی، اطلاعات لازم در خصوص موضوع از طریق تکمیل پرسشنامه که روایی آن مورد تأیید استاد راهنما و مشاور است، انجام‌گرفته است.
پرسشنامه(فرم بررسی اسنادی) روشی است که محقق به‌وسیله آن اطلاعات موردنیاز را با طرح تعدادی سؤال به‌صورت کتبی، از پاسخگو یا خود محقق بامطالعه کیس‌های موردنظر دریافت می‌کند. روش پرسشنامه در زمینه‌هایی چون اطلاع از عقاید، عملکرد، عواطف، حالات روانی، اطلاعات فردی، دینی، سیاسی، فرهنگی و
خانوادگی کاربرد فراوان دارد. ( رمضانی :1381 ، 79 )
3-4-جامعه آماری و حجم نمونه:
جامعه عبارت است از همه اعضاء واقعی یا فرضی، که محقق علاقه‌مند‌است یافته‌های پژوهشی را به آن‌ها تعمیم دهد. به‌عبارت‌دیگر جامعه به مجموعه‌ای از عناصر گفته می‌شود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشند. جامعه آماری در تحقیق پیش رو، کلیه مردم کوهرنگ به‌خصوص ریش‌سفیدان و معتمدان شهرستان است. تعداد کل آن‌ها حدوداً 35000 نفر است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شد:
n=(N×t2×p×q)÷(N×d2+ t2×p×q) با توجه به رابطه فوق، حجم نمونه موردنظر برابر است با :
)=3443250×1.962×0.5×0.5)÷(3250×0.052+ 1.962×5) بنابراین، 344 نفر به‌عنوان نمونه آماری در نظر گرفته‌شده است.
3-5- روایی پرسشنامه (فرم بررسی اسنادی)
مقصود این است که آیا ابزار اندازه‌گیری موردنظر می‌تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی‌شده است را اندازه‌گیری کند یا خیر؟ به‌عبارت‌دیگر مفهوم روایی به این سؤال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه موردنظر را می‌سنجد.
نظر کارشناسان و خبرگان می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. موضوع روایی ازآن‌جهت اهمیت دارد که اندازه‌گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش سازد. روایی این فرم، بررسی اسنادی توسط اساتید و صاحب‌نظران مورد تأیید قرار گرفت. در این رساله برای تأیید روایی به سراغ اساتید بزرگوار رشته حقوق رفته و نمونه‌ای از پرسشنامه را که قبلاً تهیه‌کرده تحویل داده و پس از بررسی و برطرف کردن برخی ایرادات توانسته‌ایم روایی آن را مورد تأیید قرار دهیم.
3-6- پایایی پرسشنامه (فرم بررسی اسنادی)
پایایی با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به‌صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به‌دست‌آمده است» چقدر است.
به‌بیان‌دیگر اگر ابزار اندازه‌گیری را در یک‌فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه‌گیری پایایی شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفرتایک است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. “پایایی کامل” واقعاً به‌ندرت دیده می‌شود و در صورت مشاهده قبل از هر چیز باید به نتایج شک کرد.
برای محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری، شیوه‌های مختلفی به‌کاربرده می‌شود. ازجمله:
الف) اجرای دوباره آزمون یا روش باز آزمایی
ب) روش موازی یا روش آزمون‌های همتا
ج) روش تنصیف یا دونیمه کردن آزمون
د) روش کودر _ ریچاردسون