سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز کتابخانه دیجیتال
2- 2-16-1
سخت‌افزار
اسکنرهای مناسب کار با بررسی کامل از طرف کمیته کتابخانه دیجیتال به منظور اسکن هر چه بهتر و سریعتر منابع و اشیای مختلف
دوربینهای دیجیتال مناسب با کارکرد مورد نظر
سخت‌افزارهای مبدل میکروفرمها به دادههای دیجیتال
سیستم‌های کامپیوتری ذخیره اطلاعات
سیستم‌های کامپیوتری برای تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات موجود
2- 2-16-2
نرم‌افزارها
نرمافزار مناسب انتخاب شده باید دارای شرایط زیر باشد:
تبعیت از استانداردهای بین‌المللی فرمت تولید و نشر منابع الکترونیکی و دیجیتال و نیز ذخیره و بازیابی مانند دوبلین کور، Z۳۹٫۵۰ و غیره
قابلیت دسترسی در محیط وب
دارای رابط کاربری کاربرپسند
قابلیت کنترل واژگان
امکان انجام جستجوی ساده و پیشرفته در فیلدهای مختلف
پشتیبانی نرمافزار از مدارک به خط و زبانهای مختلف
قابلیت پشتیبانی از منابع چندرسانه‌ای (ویکیپدیا)
نرم افزار کاربردی کتابخانههای دیجیتالی با گسترش تولید نرمافزار در عرصههای ذخیره و بازیابی اطلاعات و بانکهای اطلاعاتی ، کتابخانهها نیز از این امکان بیبهره نمانند، و دیری نگذشت که کامپیوتر در انجام بسیاری از امور کتابخانهها بخصوص کتابخانههای دیجیتالی مورد استفاده قرار گرفت و این امر موجب تولید نرم افزارهای کتابخانهای شد
در واقع نرم افزار کتابخانهای، نرم افزاری است که برای ذخیره و بازیابی اطلاعات مدارک و انجام امور مربوط به کتابداری، از جمله جستجوی اطلاعات ایجاد شده است
بدیهی است با سپردن امر فوق به نرم افزارها، اولا دسترسی به اطلاعات با سرعت بیشتری انجام میپذیرد، ثانیا بسیاری از کارهای کتابخانه دیجیتالی با دقت و کارآیی بیشتر و هزینه و نیروی کمتر انجام خواهد شد(محمدی فرد،1384)
2-2-16-3
تجهیزات دیجیتالی
دیجیتالسازی کردن یکی از روشهای عمده ساخت آثار دیجیتالی است
دیجیتالسازی تبدیل هرنوع محمل ثابت یا آنالوگ (مانند کتاب، مقالههای نشریات، عکس، نقاشی، میکروفرم) به شکل الکترونیکی از طریق اسکن، نمونهبرداری یا حتی تایپ است
ساخت مجموعه دیجیتالی چندین معیار برای انتخاب موارد خاص را در پی دارد
این معیارها عبارتند از، توانایی بالقوه آنها برای استفاده طولانی مدت، ارزش فکری یا فرهنگی آنها
تنوع دستگاه‌های دیجیتالی هرچند حداقل در ایران زیاد نیست، ولی همین چند محصول نیز با وجود آنکه عرضه آنها جنبه انحصار دارد، باعث سردرگمی و تردید مدیران برای تهیه دستگاه مناسب میشود
چند عامل مهم در تصمیمگیری و یا تعلل برای تهیه دستگاه‌های دیجیتال سازی نظیر اسکنرکتاب، آرشیو رایتر، اسکنر رول فیلم و
نقش دارد
برخی از این عوامل به قرار زیر است:
عامل اول : نبود پیشبینی بودجه کافی برای تهیه دستگاه‌های دیجیتالسازی مورد نیاز
ایجاد کتابخانه دیجیتالی از اقلام سرمایه‌بر و هزینه‌بر است
بدون بیش‌بینی بودجه کافی و جذب منابع مالی از سایر سرفصلهای بودجه‌ای نمی‌توان کتابخانه دیجیتالی ساخت
اختصاص بودجه‌ای مستقل و قابل توجه، ضرورت دارد
عامل دوم : بهای قابل توجه دستگاه‌های دیجیتالسازی
از آنجا که تجهیزات کتابخانه دیجیتال گران است و اغلب این تجهیزات توسط نمایندگان شرکتهای خارجی در ایران عرضه میشود، کمتر کتابخانهای توانایی تخصیص هزینه کافی را داردبهویژه برای کتابخانههای کوچک و متوسط، این عامل بسیار تأثیرگذار است
کمترین بهای دستگاه مناسب برای دیجیتالسازی در کتابخانهها، حدود 300 میلیون ریال است
عامل سوم : نبود سابقه و تجربه کافی کار عملی کتابخانه و مؤسسه‌های دیگر با دستگاه‌های دیجیتال‌ساز
یکی از شیوه‌های رایج برای تهیه اقلام سرمایه‌ای، استعلام از کم و کیف یک دستگاه مشخص در سایر مؤسسه‌های دارنده دستگاه است
در خصوص تهیه دستگاه‌های دیجیتالسازی، به علت اندک بودن سفارشهای دستگاه‌های دیجیتالسازی و همچنین تفاوت نوع دستگاه‌ها و تجربه ناچیز کتابخانهها در کار دیجیتالسازی حرفهای، این شیوه در ایران دست کم در این سالها، چندان کارساز نیست
از اینرو، مدیران به خاطر نبود سابقه و تجربه موفق برای تهیه تجهیزات دیجیتالی، با مشکلات بیشتری روبرو میشوند
عامل چهارم : نبود دانش کافی در برخی از مؤسسه‌ها از نحوه کارکرد دستگاه‌های دیجیتال‌ساز
شواهد نشان میدهد برخی از کتابخانهها و مؤسسه‌ها با وجود تهیه دستگاه دیجتیال‌سازی، به سبب تجربه اندک کارکنان خود از نحوه کار با این دستگاه‌ها، سرمایه زیادی را بدون استفاده گذاشته و بهره‌وری لازم را ندارند
عامل پنجم : تأثیر نوع منابع بر انتخاب دستگاه دیجیتالی
هر میزان تنوع منابع یک کتابخانه برای دیجیتال شدن بیشتر باشد، فعالیت دیجیتالسازی پیچیده‌تر میشود، زیرا برای هر نوع منبع یک نوع دستگاه دیجیتالسازی مناسب است
در واقع، هر یک از منابع از جمله سند، نشریه (مجله و روزنامه)، کتاب، میکروفیلم و میکروفیش، دستگاه‌های خاص خود را می‌طلبد
حتی درباره یک نوع منبع، در صورت وجود منابع نفیس و قدیمی که بیشتر شکننده است، باید اسکنر مناسبی تهیه شود که سلامت منبع را پس از اسکن ضمانت کند
گفتنی است، پشتیبانی هر یک از قابلیتها، بهای اسکنر را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش میدهد
این مدیر باید با توجه به بودجه و میزان دارا بودن منابع خاص کتابخانه، نسبت به تهیه اسکنرهای حرفهای تر اقدام کند و یا اسکن منابع خاص خود را به مؤسسه‌های بزرگ و یا شرکتهای خصوصی بسپارد
چنانچه هر یک از این مقوله‌ها به درستی تصمیمگیری و اجرا نشود، چالش آفرین است
به طور کلی، هر یک از این عوامل به تنهایی میتواند روند دیجیتالسازی را مختل و یا بسیار کند کند
مدیران برای اجرای هر پروژه‌ای نیازمند بودجه کافی و برای تصمیمگیری تهیه دستگاه مناسب، نیازمند اطلاعات کافی و روشنگر هستند(سالاری،1389)
2-2-17
استانداردها در کتابخانههای دیجیتالی
استانداردهای کتابخانههای دیجیتالی از چند جنبه قابل بررسی و مطالعه اند
این کتابخانهها به دلیل اینکه در محیط شبکه قرار میگیرند، تفاهمنامههای شبکهای را باید رعایت کنند که از جمله به او-ای- ایی Z39
50 می توان اشاره کرد
از سوی دیگر برای نگهداری آرشیوهای دیجیتالی در کتابخانههای دیجیتال ، ،قالبهای استانداردی تهیه شده است که در نگهداری منابع در مخازن دیجیتالی این قالبها و فرمتها باید مورد توجه سازمانهای تولید کننده آرشیوهای قرار گیرد
برخی از این قالبها و فرمتها، زبانهای نشانهگذاری متن از قبیل اچ
تی
ام
ال
اس
جی
ام
ال و ایکس
ام
ال می باشند
نوع دیگری از این فرمتها برای نگهداری منابع دیجیتال پی
دی
اف است
برای سازماندهی و بازیابی اطلاعات در کتابخانههای دیجیتالی نیز استانداردهای ابردادهای طراحی شدهاند که هدف آنها دستیابی به منابع دیجیتالی این کتابخانههاست
در طراحی کتابخانههای دیجیتالی باید یکی از این قالبها یا استانداردهای ابردادهای در نظر گرفته شود
از جمله این استانداردها به ابرداده دوبلین کور، مارک و برخی دیگر می توان اشاره کرد(موسوی چلک،1386)
2-2-18
هزینه و مسایل مالی کتابخانههای دیجیتالی
کتابخانههای دیجیتالی همانند سایر مراکز از فنآوریهای نوین استفاده می کنند که به علت ماهیت این فنآوری ها دارای محدودیتهایی هستند و همواره سعی در مرتفع ساختن این محدودیتها دارند
از جمله این محدودیتهای موجود در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد
2-2-18-1
موانع مالی
اطلاعات هرگز واقعا ٌ رایگان نبوده است
همواره هزینههایی در خلق و تولید، سازماندهی و اشاعه آن منظور است
کتابخانههای عمومی با قابلیت دسترسی آزاد، از طریق وضع مالیات و یارانههای دولتی تا حد زیادی هزینههای واقعی اطلاعات را از کاربران کتابخانه مخفی کرده و خدمات کتابخانه را به عنوان یک کالای عمومی در دسترس همگان قرار داده است
«کتابخانههای دیجیتال » واقعیتها و روابط اقتصادی جدید و متفاوتی را در کتابخانهها باعث میشوند
هزینه دسترسی به اطلاعات سابق بر این از کاربران پنهان بود ، به احتمال زیاد در عصر دیجیتال «کاربران» ملزوم به پرداخت هزینه دسترسی به خدمات و مجموعههای دیجیتال خواهند بود
تصوری که از عصر اطلاعات وجود دارد بر این فرض استوار است که اطلاعات بدون هزینه در دسترس عموم خواهد بود
این فرض بر اساس عادات و رسومی است که سابق بر این کتابخانهها حاکم بوده است
این عقیده وجود دارد مبنی بر اینکه ؛ هر فنآوری که فراهم کردن دسترسی به اطلاعات دیجیتال و پایان دادن تمامی محدودیت ها را وعده میدهد، در عمل تنها دسترسی به مقدار ناچیزی از اطلاعات را فراهم میکند
آن چیزی که برای برخی از کاربران مقرون به صرفه است، برای بقیه کاربران چنین نیست
«کتابخانههای دیجیتال» ممکن است متعلق به بخش خصوصی بوده، مجموعهها و خدمات خود را تنها برای مشترکین به صورت پرداخت هزینه برای هربار استفاده و یا هزینه صدور مجوز استفاده فراهم کنند
در حال حاضر، کتابخانهها در مورد آینده چنین برداشتی دارند که، مجوزهای محدودکننده برای استفاده از محملهای متنوع دادهها و اطلاعات گریبان گیرشان خواهد بود
اغلب، کاربران برای برآوردن شرایط و محدودیتهای ارایه دهندگان اطلاعات، از منابع دیجیتال در محل استفاده میکنند
گزارش نهایی تولیپ بر این نظر اشاره دارد که «ایجاد کتابخانههای دیجیتال فرایندی پرهزینه و زمان بر خواهد بود»
همچنین ایجاد سرمایهگذاریهای بیشتر در محتوای دیجیتال «مسئله بیاهمیتی نخواهد بود»
«واقعیت های سخت اقتصادی» موید این نکته هستند که ایجاد و توسعه مجموعههای دیجیتال مستلزم هزینههای سنگین برای پیادهسازی، اخذ مجوز، آموزش، ارتقاء، توسعه و پشتیبانی از زیر ساختهای فنی است
علاوه بر این، این گزارش به یک مسئله حیاتی حل و فصل نشده نیز اشاره دارد، «که چگونه میتوان گذر از کتابخانه های فیزیکی به کتابخانههای دیجیتال را مقرون بهصرفه و دارای توجیه اقتصادی کرد»
الگوهای اقتصادی برای ایجاد کتابخانه دیجیتال در شرایط هزینه سودمندی واقعی، نه به روشنی تشریح و نه پیاده سازی شده است»(علیپور،1391)
2-2-18-2
مسایل حفاظت و نگهداری منابع دیجیتالی
جدی‌ترین مشکل کتابخانههای دیجیتالی، یکپارچه کردن رسانه دیجیتال در درون مجموعههای سنتی است
منابع دیجیتالی همانند سایر منابع الکترونیکی جدید چون لوح فشرده (سی‌دی و دی‌وی‌دی) به خاطر ماهیت خاص آنها مستقیماً وارد مجموعه کتابخانه نمی‌شود
هنگامی‌که اطلاعاتدرقالبهای دیجیتالی قرار میگیرند، ماهیت، ارزش، هدفها و ساختار متفاوتی را پذیرفته‌اند
ماهیت محیط کاملاً متفاوت دیجیتالی، بر چالشهای موجود در حفاظت منابع افزوده است
نگرانی کتابخانهها برای منابع کاغذی، مسئله دما و رطوبت و آلودگیهای شیمیایی و زیستی است؛ اما برای حفاظت منابع دیجیتالی بجز آن، عوامل دیگری از جمله کیفیت و عمر محمل ذخیره و دسترسی به محتوای مدارک به قالب ذخیره شده برای سالیان متمادی نیز مطرح است
با توجه به اینکه محمل ذخیره منابع دیجیتالی بین 2 تا 5 سال با آمدن فنآوری برتر، با جایگزینی فنآوری اخیر، از رده خارج میشود، کتابخانهها باید دایم در حال انتقال اطلاعات از یک محمل به محمل دیگر و از یک قالب به قالب دیگر باشند تا کاربران قادر به بازیابی و نمایش محتوای اطلاعاتی دیجیتالی باشند
این وضعیت یعنی تغییر محمل و قالب دادهها بسیار هزینه‌بر است و احتمال زیاد دارد در زمان انتقال اطلاعات از یک قالب به قالب دیگر، بخشی از اطلاعات تحریف و گم شود
بر همین اساس، مدیران همواره به خاطر پذیرفتن مسئولیت انتخاب محمل و قالب، با توجه به وجود هزینه‌ها و احتمال ریزش اطلاعات، دچار چالش میشوند
برای رفع این نگرانی، تا آمدن محمل ثابت با فنآوری دیجیتالی، ترکیب ذخیره به شکل دیجیتالی و آنالوگ از طریق میکروفیلم پیشنهاد میشود
البتهچنانچه در آینده جایگزین مناسبی برای میکروفیلم عرضه شود، به خاطر هزینه قابل توجه تهیه میکروفیلم، بهتر است به لحاظ اقتصادی روی محملهای جایگزین ذخیره شود(سالاری،1389)
2-2-18-3
عدم وضوح قوانین مربوط به حق مولف
اگر کتابخانهها بهطور نظاممند، اقدام به جمع آوری اطلاعات دیجیتالی در مقیاسی بزرگ کنند، ایجاد دسترسی موثر به این منابع میتواند مسئله ساز باشد
در واقع حق تالیف میتواند مانعی برای کتابخانهها در ایجاد دسترسی به اطلاعات دیجیتال جمعآوری شده باشد
مسئله حق تالیف باید به نحوی مدیریت شود که اطلاعات دیجیتال تولید شده، بهوسیله کتابخانه دیجیتال توزیع شده، منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان اطلاعات تامین شود
در غیر این صورت، حق تالیف به یک مانع غیر قابل عبور در مسیر توسعه مجموعههای دیجیتال تبدیل می شود
پدلی[1](2000) یک راهنمای دقیق و عملی و کورنیش[2](2002) شکلی از پاسخهای به «پرسشهای متداول » را ثبت نمود
موسسه ویژه متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی راهنماهایی شامل نورمن[3] (1999)را به منظور حق مولف کتابخانههای صنعتی و تجاری منتشر نمود
متن کامل توسط وال[4] (2000) به عنوان منبع منظم مرجع به منظور کنترل جزییات قانونگذاری و تعابیر احتمالی آن برای مشاوره مراجعه کنید
قانون حق مولف خیلی سریع در حال تغییر است، به خصوص با تاثیر معیارهای اتحادیه اروپایی، و متون حرفهای باید به منظور توسعه بهطور اجمالی بررسی شود
تغییرات در روش حق انحصاری چشمگیر است که این کار به منظور کاهش دامنه استثناء رفتار عاذلانه که در زمان نگارش به نسخههای جداگانه با گسترش محدود به منظور «پژوهش و مطالعات تخصصی» مجوز میدهد، صورت میگیرد
آژانس مجوز حق مولف بهعنوان عاملی برای بسیاری از ناشران در مدیریت هزینههای با مجوز حق مولف عمل کرده و دامنهای از بیانیهها را در مورد خدماتش و اطلاعات گسترده روی وب سایت آن پیشنهاد می کند
آژانس مجوز حق مولف خدمت قابل توجهی را پیشنهاد نمیکند و سازمانهایی وجود دارند که مجوزهایی را برای منابع خاص پیشنهاد میکنند، برای مثال آژانس مجوز روزنامه(سیلویا[5]،1388)
قانون حق مولف دیجیتالی، نقض روشهای فنی را که از سوی دارندگان حق مولف برای محدود کردن دسترسی به آثار اعمال می شود منع کرده است
همچنین ایجاد یا توزیع روشهایی برای نابودی چنین فنآوری را منع میکند
با این حال ، استثنائی را نیز قایل شده است، که همگی پیچیده هستند و نیاز به تفسیر دقیق دارند: تولید کنندگان نرمافزارا میتوانند به منظور ایجاد امکان قابلیت کار متقابل به مهندسی معکوس نظامهای حفاظتی بپردازند، سازمانهای مجری قانون مجازند فنآوری امنیتی را نادیده بگیرند، و کتابخانهها به منظور تصمیمگیری در مورد تهیه مواد میتوانند به وارسی آنها بپردازند
در نهایت، بهکاربران اجازه داده شده است فنونی را که به جمعآوری اطلاعات خصوصی در باره کاربران و استفاده میپردازد شناسایی و خنثی کنند
مدیریت حقوق دیجیتالی امکان دسترسی را از این راهها فراهم میآورد :
کنترل دسترسی و کپی برداری (رمز عبور، رمزنگاری)
اطلاعات مدیریت حقوق (فرادادهها ، ملاحظات حق مولف ، واتر مارکها )
مدیریت حق مولف و متمم دستور کار محیط دیجیتال به صاحبان حق مولف حقوق انحصاری برای ارتباطات الکترونیک آثارشان (ایمیل)، میزبانی روی اینترنت ، را ارایه میدهد
همچنین پیشبینیهای خاصی را برای کتابخانهها و موسسات آموزشی گسترش داده است
قانون حمایت در مقابل بهره برداری غیر مجاز (دزدی انتشاراتی ) را از این را هها فراهم میآورد :
تحریم در مقابل از سر راه خود برداشتن و دورزدن اقدامات حمایتی فنآوری
تحریم در مقابل به هم ریختن و خراب کردن اطلاعات مدیریت حقوق
مسئولیت و تعهد برای تجاوز و تخطی، که شامل فراهمآورندگان خدمات اینترنت میشود
ملاحظات مربوط به حق مولف
یک آگهی یا اعلان حق مولف در منابع دیجیتالی دارای ویژگیهای زیر است:
بیانگر مالکیت حق مولف است
مشخص میکند که از اثر چگونه میتوان استفاده کرد
این پتانسیل را دارد که یک جزء از مدیریت حقوق دیجیتال باشد
در رابطه با شرایط و استحقاق استفاده از اثر، موجب اطمینان بخشی میگردد و اطلاعات مدیریت حق مولف را میتوان در بطن خود اثر جا داد
در تهیه پیشنویس ملاحظات مربوط به حق مولف ، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرند :
هرنوع وب سایتی به طور جهانی دسترس پذیر است
تشخیص انواع مختلف استفاده (مانند کپی، چاپ، ذخیره، اسکن، بارگذاری، شبکه و میزبانی )
تعیین انواع مختلف کاربران و اینکه استفاده، شخصی یا آموزشی یا تجاری
واگذاری حقوق استفاده از اثر تحت مجوزهای قانونی (آموزشی و دولتی ) و استثنائات فروش منصفانه
توجه به ملاحظات حق مولف در مورد اجازه استفادههای مشخص(اجازه استفاده آموزشی)(تقی زاده میلانی،1390)
امروزه قوانین حق مولف هنوز در مورد منابع دیجیتالی دارای محدوده روشنی نیستند
از آنجایی که منابع قابل ارایه در کتابخانههای دیجیتالی قابل بازیابی در سراسر جهان هستند
لذا قوانین مربوطه نیز باید بین المللی بوده و بهتوانند در تمامی کشورها به اجرا در آیند
بنابراین هنوز سیاستهای دستیابی به این منابع بر اساس قوانین حق مولف، جهانی نشدهاند و این امر باعث ایجاد سردرگمیهایی برای کاربران، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، تولید کنندگان اطلاعات و ناشران در مورد عدم آشنایی با حقوق خود شده است
از طرف دیگر این قوانین بیشتر به دلایل اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرند و توجه چندانی به مسایل مربوط به ترویج یادگیری مد نظر نیست
به هرحال به این مسئله توجه کنیم که این قوانین نباید باعث محدودیت دستیابی کاربران به اطلاعات شود
2-2-18-4
نبود روابط عاطفی میان کاربر و کتابخانه
فرآیند اجرایی کتابخانههای سنتی به علت ماهیت خاص خود به صورت تعامل رو در رو صورت می گرفت
در صورتی که در کتابخانههای دیجیتالی به علت استفاده از بسترهای شبکهای حجم این تعاملات به صورت چشمگیری کاهش یافته است
لذا روابط عاطفی که در تعامل رودررو وجود داشت در کتابخانههای دیجیتالی در حال فراموشی است
2-2-18-5
استاندارد نبودن نظامهای ارتباطی
در بسیاری از کشورها از جمله ایران سیستم ارتباطی استانداردی برای ارتباطات دیجیتالی وجود ندارد
زیرا نظامهای ارتباطی موجود برای اهداف دیگری تهیه شدهاند و نیازیهای مربوط به انتقال دادههای مورد استفاده در کتابخانههای دیجیتالی مورد توجه نبوده است و لذا توانایی پاسخگویی به نیازهای فنآوریهای نوین اطلاعاتی را ندارند
فنآوریهای نوین اطلاعاتی نیازمند زیرساختار مربوط به خود است که قبل از اجرا باید فراهم شود و تا زمانی که زمینه محیا نشده نمیتوانیم انتظار استفاده بهینهای از آن داشته باشیم
2-2-18-6
عدم هماهنگی مابین متخصصان رایانهای و کتابداری و اطلاعرسانی
حوزهی مربوط به کتابخانه دیجیتالی به علت چند وجهی بودن نیاز به تخصصهای مختلفی از جمله رایانه، کتابداری و اطلاع رسانی، جامعه شناسی، حقوق، روان شناسی و غیره دارد
لذا همواره در مورد مالکیت این حوزه میان متخصصان مختلف از جمله رایانه و اطلاعرسانی اختلاف نظر وجود داشته است
این اختلاف نظرها باعث بروز ضعفهایی در پیادهسازی و استفاده از این کتابخانهها شده است
2-2-18-7
برخوردهای مقطعی و سطحی مدیران موسسات
حرکت به سمت محصولات نو یکی از افتخارات مدیران است و این مانند تبی زود گذر همهی موسسات را در بر میگیرد
همین مسئله باعث بروز مشکلاتی در فرآیند ایجاد کتابخانههای دیجیتالی کاربر مدار می شود
ایجاد کتابخانههای دیجیتالی به علت استفاده از فنآوریهای نوین، باعث انگیزش مدیران موسسات شده است و آنها غالبا به حرکت به سوی دیجیتال تمایل دارند
به همین دلیل اکثر فعالیتها در این زمینه به علت عدم برنامهریزی صحیح و انجام مطالعات مقدماتی مناسب با شکست مواجه میشوند
این امر باعث تقبل هزینههای سنگین توسط موسسات مختلف میشود
از این رو پیشنهاد میشود که همواره در جهت ایجاد چنین کتابخانههایی با برنامهریزی صحیح و انجام مطالعات مقدماتی مورد نیاز حرکت کنیم تا در آینده شاهد محصولاتی با قابلیتهای مناسب و مطابق با نیازهای کاربران باشیم
2-2-18-8
عدم توجه به استانداردهای مورد نیاز
یکی از دلایل حرکتهای سطحی و مقطعی که در بالا اشاره شد، میتواند عدم توجه به استانداردهای مورد نیاز کتابخانههای دیجیتالی باشد
عدم توجه به استانداردهای موجود در مراحل مختلف باعث بروز اشکالاتی در سیستم از جمله در ذخیره، بازیابی و ارایهی خدمات مناسب به کاربران خواهد شد
2-2-18-9
هزینه نسبتا بالای ایجاد
ایجاد کتابخانههای در مراحل نخستین نیاز به هزینههای نسبتا بالایی دارد که همواره به عنوان یکی موانع ایجاد چنین کتابخانههایی است
ولی باید به این مسئله نیز توجه داشته باشیم که هزینههای بعدی این کتابخانهها مانند هزینه نگهداری آنها در مقایسه با سایر کتابخانهها بسیار پایین است
در مجموع اگر مقایسهای میان هزینههای کتابخانههای دیجیتالی با کتابخانه سنتی داشته باشیم متوجه میشویم که هزینه کتابخانههای دیجیتالی به مراتب کمتر از کتابخانههای سنتی است
2-2-18-10
لزوم داشتن مهارت جستوجو و بازیابی اطلاعات
علاوه بر دسترسی به اینترنت، داشتن مهارت جستوجو و بازیابی اطلاعات توسط کاربران و کتابدارن این گونه از کتابخانهها، امری است که نباید از آن غافل شد
بسیاری از مراجعین فاقد مهارتهای لازم برای جستوجوی اطلاعات مورد نظر خود هستند که در اینجا نقش کتابداران کتابخانههای مجازی برجسته می شود که در آن، با هدایت و مشاوره اطلاعاتی خود به مراجعین در به دست آوردن و استفاده از منابع اطلاعاتی مد نظر، یاریگر باشند
2-2-18-11
موانع مالی
موانع مالی در هر سازمانی میتواند باعث بروز مشکلاتی شود
اکثر پایگاههای اطلاعاتی رایگان نیستند و سازمان باید توانایی پرداخت هزینههای یاد شده را داشته باشد(علی پورحافظی ،1382)
2-2-18-12
حفاظت از منابع اطلاعاتی بودجه
چالشهای اساسی در این بخش عبارتند از: جلوگیری از آسیبهای احتمالی، امنیت اطلاعات و جلوگیری از ورودهای غیرمجاز با توجه به داشتن بار مالی اشتراک پایگاههای اطلاعاتی و در صورتی که مرکز اطلاع رسانی خود نیز اقدام به دریافت وجه در قبال اطلاعات ارایه شده به مراجعین نماید چه از نقطه نظر اینکه هکرها و نفوذگران به شبکهی اینترنت نتواند به کتابخانههای دیجیتالی آسیب وارد نمایند، مسئله امنیت و حفاظت از منابع اطلاعاتی در کتابخانههای دیجیتالی دارای اهمیت است(غفاری و علیپور،1387)
2-2-19
مدیریت کتابخانههای دیجیتالی
پیترگراهام از کتابخانههای دانشگاه راجرز اعتقاد دارد که برای پیاده سازی کتابخانه پژوهشی دیجیتال، تعهدات دراز مدت سازمانی، مالی و حقوقی لازم است
امور فنی به سادگی و تنها با هزینه کردن پول قابل انجام هستند
اما بر خلاف امور فنی ، تعهدات سازمانی است که دستیابی به آنها بسیار مشکل خواهد بود
سیاستها ، فقدان اولویت بندی، و عدم احساس مسئولیت میتواند باعث تاخیر و طولانی شدن پروژه شود
مدیریت زیر ساخت فنی «کتابخانه دیجیتال » مانع قابل توجهی برای اکثر کتابخانههاست، به ویژه کاهش بودجه کتابخانهها ادامه داشته و هزینههای توسعه و نگهداری مجموعه در حال افزایش است
برای مدیریت کردن کتابخانه دیجیتال موارد زیرباید رعایت شود:
سازماندهی دانش دیجیتال و اطلاعات
انتشار اطلاعات دیجیتال بر اساس کامپیوتر
فراهمآوردن خدمات مرجع دیجیتال و خدمات اطلاعرسانی الکترونیکی
فراهمآوردن و دستیابی دانش استخراج شده را از مخازن دانش
وظیفهای که در قبال دیجیتالی کردن کتابخانه بهصورت وسیع و ذخیره فرآیند دیجیتال داریم به کار گیریم
دسترسی جهانی و بازیابی دانش دیجیتالی و در نهایت دسترسی به تمامی فهرستنویسی و طبقهبندی اسناد دیجیتالی و دانش دیجیتالی را فراهم نماید
( تری کانی[6]، گری کلیولند[7]، 1390)
2-2-19-1
کتابداران در عصر الکترونیک
کارشناسان خصوصیاتی را برای کتابداران عصر الکترونیک بر می‌شمرند که عبارتند از:
همانند مشاوران اطلاعاتی عمل میکنند و بهترین منابع را برای گشایش گروهها و برآوردن نیازهای اطلاعاتی مردم نشان می‌دهند
کاربرد منابع اطلاعاتی الکترونیکی را به مردم آموزش می‌دهند
منابعی را که استفاده کنندگان خاصی به آنها آشنایی دارند، موجب جست وجو قرار می‌دهند
وظیفه بازکاوی اطلاعات را انجام می‌دهند، یعنی تالیف و ترکیبی از نتایج پژوهش‌های منابع متعدد به عمل می‌آورند و برآیندگزیده و ارزیابی شده را به متقاضی عرضه کنند و در صورت امکان مستقیما به رایانه او ارسال کنند
با ایجاد بایگانیهای مختلف و ارتباط با پایگاههای اطلاعاتی، مراجعه کننده را در دریافت اطلاعات مورد علاقه خودش یاری می‌نمایند
کتابدارن لازم است طرز کار با نرم‌افزارهای رایانهای و ابزارهای الکترونیکی، مهارتهای سودمندی را از طریق شبکه‌های نرم‌افزاری در اشاعه اطلاعات الکترونیکی بیاموزند(ویکیپدیا)
2-2-19-2
کتابداران کتابخانههای دیجیتالی
نیاز ما در اختراع است
پیدایش کتابخانههای دیجیتالی نیاز به ایجاد یک عنوان شغلی جدید به نام کتابدار دیجیتال برای سازماندهی منابع دانش دیجیتالی را بوجود میآورد
کتابخانههای دیجیتالی بزرگ به مثابه انبارهای دانش بشری در حال پیدایش هستند پس لازم است کتابداران دیجیتالی امور زیررا انجام دهند:
ادارهی کتابخانههای دیجیتالی
نشر اطلاعات دیجیتالی که به صورت رایانهای نگهداری می شود
ارایهی خدمات مرجع دیجیتالی و خدمات اطلاعرسانی الکترونیک
کاوش اطلاعات از انبارهای دانش بهوجود آمده
پرداختن به وظیفهی دیجیتالی کردن ، فرایند ذخیره سازی دیجیتالی و حفاظت دیجیتالی
ایجاد امکان دسترسی و بازیابی به دانش دیجیتالی
حمایت از حق مولف الکترونیکی
2-2-19-2-1
وظایف کتابدار دیجیتالی
کتابداران دیجیتالی که در واقع اداره کنندگان کتابخانههای دیجیتالی میباشند
وظایف مهمی به شرح ذیل بر عهده دارند
مدیریت کتابخانههای دیجیتالی
سازماندهی و مدیریت اطلاعات دیجیتالی
اشاعه اطلاعات دیجیتالی
پردازش اطلاعات دیجیتالی
مدیریت تبدیل منابع
ارایه امکان دستیابی و بازیابی منابع دیجیتالی
حمایت از حق مولف الکترونیکی(گوپال، 1382)
مشاورهدرطراحیرابطهکاربری[8]
[1]Pedly
[2]Cornish
[3]Norman
[4]Wall
[5]Sylvia
[6]Ter Kunyy
[7]Garry Cleveland
[8] http://digitallibrarian
blogfa
com/post-370
aspx