تحقیق درباره شرایط آب و هوایی و تجزیه واریانس
خواجه پور (1380) بیان کرد که کاشت زودهنگام سبب افزایش رشد رویشی و کاشت دیرهنگام نیز معمولاً با محدودیت رشد رویشی و گلدهی زودهنگام گیاه همراه است، اما ممکن است طول دوران دانه بندی به دلیل برخورد با هوای خنک آخر فصل طولانی شده و یا برداشت آن به دلیل وقوع باران‌های پائیزی با مشکلاتی روبرو گردد که با نتایج حاصل از این تحقیق در یک راستا بود. شهسواری (1368)، آندرسون و واسیلاس (1985)، بیور و جانسون (1981)، لین و مرخارت (1996)، رابینسون و ویلککس (1998)، اسکاریسبریک و همکاران (1976)، ویور و همکاران (1991) و ویلککس و فرانکنبرگر (1987) در نتایج حاصل از آزمایشات خود گزارش کردند که تأخیر در کاشت لوبیا موجب تسریع در نمو گیاه می‌شود. تسریع نمو نیز موجب کاهش فرصت برای رشد ساقه اصلی، تولید ساقه‌های فرعی و سطح فتوسنتزکننده برمی‌گردد که در مجموع موجب کاهش ارتفاع بوته گیاه نیز می‌شود. نتایج بررسی محققین ذکرشده با نتایج این بررسی مطابقت داشت. رحمانی و همکاران (1391) نیز مشابه نتایج این تحقیق گزارش کردند که اثر تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته گیاه لوبیا بسیار معنی‌دار است. بیشترین ارتفاع بوته در تاریخ کاشت 15 اردیبهشت با 8/79 سانتی‌متر و کمترین آن در تاریخ کاشت 14 خرداد با ارتفاع 4/63 سانتی‌متر مشاهده شد.
نمودار 4-2- اثر اصلی مالچ بر ارتفاع بوته گیاه لوبیا
به طور کلی تأخیر در کاشت سبب کاهش ارتفاع بوته به علت کاهش طول دوره رشد رویشی گیاه شد. قنبری و طاهری مازندرانی (1382) گزارش کردند که تاریخ‌های مختلف کاشت بر ارتفاع بوته اثر معنی‌داری داشته است. بیشترین ارتفاع بوته در تاریخ کاشت 30 اردیبهشت حاصل شد و با تأخیر در کاشت، ارتفاع بوته کاهش پیدا کرد. کاهش ارتفاع گیاه در اثر تأخیر در کاشت، احتمالاً به تغییرات درجه حرارت و طول روز در طی نمو رویشی و زایشی بستگی دارد (هاشمی جزی، 1380). هانگ و همکاران (1993) اظهار داشتند که کاهش ارتفاع عمدتاً می‌تواند ناشی از کوتاه شدن فواصل میان گره‌ها در اثر تغییر طول روز باشد. در تاریخ‌های کاشت اواسط فصل نسبت به تاریخ‌های خیلی زود و یا خیلی دیر بوته‌های بلندتری تولید می‌شود (هاشمی جزی، 1380؛ داس و همکاران ، 1996). بنا بر گزارش برخی محققین کاربرد مالچ کاه باعث کاهش رشد گیاهچه‌های علف هرز شده که این امر عمدتاً به خاطر کاهش نفوذ نور است که با تولید یک لایه خفه کننده موجب کاهش فتوسنتز می‌شود (آتور رحمان و همکاران، 2005). جلوگیری از رشد علف‌های هرز می‌تواند دلیل خوبی برای استقرار بهتر گیاه لوبیا در خاک و رشد رویشی بیشتر آن شود به صورتی که ارتفاع گیاه لوبیا در شرایط استفاده از مالچ با تفاوت آماری معنی‌داری بسیار بیشتر از حالت عدم استفاده از مالچ است (نمودار 4-2).
Widget not in any sidebars
4-2- تعداد غلاف در بوته
تجزیه واریانس صفت تعداد غلاف در بوته نشان داد که اثر تاریخ کاشت، اثر مالچ و اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر این صفت در سطح احتمال 1% معنی‌دار می‌باشد (جدول 4-1).
مقایسه میانگین اثر اصلی تاریخ کاشت بر صفت تعداد غلاف در بوته نشان داد که تاریخ کاشت اول بیشترین میانگین تعداد غلاف در بوته را داشته است که با سایر تاریخ‌های کاشت دارای تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال 5% از نظر آزمون چند دامنه‌ای دانکن بود. پس از آن به ترتیب تاریخ کاشت دوم و سوم به ترتیب بیشترین مقادیر تعداد غلاف در بوته را داشته‌اند (نمودار 4-3). استفاده از پوشش مالچ و عدم استفاده از آن از نظر تأثیر بر صفت تعداد غلاف در بوته دارای تفاوت معنی‌دار بودند و بیشترین مقدار این صفت در شرایط استفاده از مالچ مشاهده شد (نمودار 4-4). بیشترین میانگین تعداد غلاف در بوته در بررسی اثر متقابل مربوط به تیمار تاریخ کاشت اول و استفاده از مالچ بود که با سایر تیمارهای مورد مطالعه تفاوت معنی‌دار داشت (نمودار 4-5).
نمودار 4-3- اثر اصلی تاریخ کاشت بر تعداد غلاف در بوته گیاه لوبیا
در آزمایش‌های انجام شده توسط قنبری و طاهری مازندرانی (1382) و میرزایی ندوشن (1367) گزارش شد که اثر تاریخ کاشت روی تعداد غلاف در بوته معنی‌دار بوده است و در بیشتر مواقع تاریخ‌های کشت زود، تعداد غلاف بیشتری در هر بوته داشتند که مشابه نتایج حاصل از این تحقیق بود. المور (1990) بیان کرد که تأخیر در کاشت باعث کاهش تعداد غلاف در بوته می‌گردد. تأخیر در کاشت موجب کوتاهی ساقه اصلی از طریق تشکیل شمار کمتری گره، و در نتیجه پیدایش مکان کمتر برای تشکیل غلاف می‌شود و شمار غلاف در ساقه اصلی را کاهش می‌دهد (شهسواری، 1368؛ بیور و جانسون، 1981؛ ویور و همکاران، 1991؛ ویلککس و فرانکنبرگر، 1987). هینگرا و سکهو (1988) گزارش کردند که تأخیر در کاشت باعث کاهش تعداد غلاف در گیاه و کاهش عملکرد می‌شود. محققین زیادی مطابق نتایج حاصل از این بررسی گزارش کرده‌اند که تأخیر در کاشت سبب کاهش شمار غلاف در واحد سطح می‌شود و پتانسیل عملکرد را کاهش می‌دهد (آگوستا-گالگوس و وایت ، 1995؛ آندرسون و واسیلاس، 1985؛ ایشاگ و ایوب، 1974؛ مونتروسو و وین، 1990؛ اسکاریسبریک و همکاران، 1976؛ شونارد و گپتس، 1994؛ سیونیت و همکاران، 1987؛ ویور و تیم، 1988).
نمودار 4-4- اثر اصلی مالچ بر تعداد غلاف در بوته گیاه لوبیا
رحمانی و همکاران (1391) گزارش کردند که اختلاف بین تاریخ‌های کاشت در سطح 1% بسیار معنی دار تشخیص داده شد. آن‌ها گزارش کردند که تأخیر در کاشت از 15 اردیبهشت تا 14 خرداد موجب کاهش تعداد غلاف در هر گردید که این امر مهمترین عامل کاهش عملکرد دانه محسوب می‌شود. مشتطی و همکاران (1389) نیز گزارش کردند که تعداد غلاف در بوته در تاریخ‌های کاشت 31 تیر نسبت به 17 خرداد و 1 تیر کاهش یافته است. تحقیقات بیلالیس و همکاران (2003)، هیما و همکاران (2005)، ماچادو (2007) نشان می‌دهد که کاربرد بقایای گیاهان زراعی به عنوان مالچ علاوه بر تعدیل نوسانات دمای خاک، کاهش رواناب، افزایش نفوذپذیری و بهبود ساختمان خاک می‌توان باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گیاه زراعی گردند و با خواص آللوپاتی بالا می‌توانند باعث کاهش خسارت علف‌های هرز شوند. تعداد غلاف در بوته مهمترین جزء عملکردی گیاه لوبیا محسوب می‌گردد. بنابراین توجه به این صفت و تلاش برای بهبود آن جهت حصول به عملکرد بالا بسیار حائز اهمیت است. همان طور که مشاهده می‌شود نیز استفاده از پوشش مالچ بیشترین تعداد غلاف در بوته را موجب شده است. بررسی اثر متقابل نیز نشان می‌دهد که تاریخ کاشت اول و استفاده از پوشش مالچ در بهبود این صفت مؤثر بوده است. البته باید ذکر گردد که استفاده از پوشش مالچ در تاریخ‌های دوم و سوم کشت تا حدود زیادی توانسته است اثر نامناسب شرایط آب و هوایی این تاریخ‌ها را تعدیل کند (نمودار 4-5).
نمودار 4-5- اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر تعداد غلاف در بوته گیاه لوبیا
4-3- طول غلاف
تجزیه واریانس اثر تاریخ کاشت و اثر مالچ بر طول غلاف در سطح احتمال 1% معنی‌دار شد اما اثر متقابل این دو فاکتور (تاریخ کاشت × مالچ) بر این صفت معنی‌دار نشد (جدول 4-1).
بیشترین میانگین طول غلاف در مقایسه میانگین این صفت متعلق به تاریخ کاشت اول بود که با سایر تاریخ‌های کاشت مورد بررسی دارای تفاوت معنی‌دار بود (نمودار 4-6). مقایسه میانگین اثر مالچ بر صفت طول غلاف گیاه لوبیا در نمودار 4-7 نشان داده شده است. با توجه به نتایج به دست آمده مشاهده می‌شود که بیشترین میانگین طول غلاف متعلق به شرایط استفاده از مالچ بود که با تیمار مقابل خود دارای اختلاف معنی‌دار بود.