تحقیق درباره تجزیه واریانس و عملکرد محصول

نمودار 4-12- اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر طول دانه گیاه لوبیا
4-6- عرض دانه
تجزیه واریانس صفت عرض دانه گیاه لوبیا نشان داد که اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی مالچ در سطح احتمال 1% معنی‌دار می‌باشد اما اثر متقابل آن‌ها بر این صفت معنی‌دار نبود (جدول 4-1).
بیشترین میانگین عرض دانه در تاریخ کاشت اول و کمترین میانگین عرض دانه در تاریخ کاشت سوم به دست آمد (نمودار 4-13). استفاده از پوشش مالچ بیشترین میانگین عرض دانه را موجب شده است که با شرایط عدم استفاده دارای تفاوت معنی‌دار بود (نمودار 4-14).

نمودار 4-13- اثر اصلی تاریخ کاشت بر عرض دانه گیاه لوبیا

نمودار 4-14- اثر اصلی مالچ بر عرض دانه گیاه لوبیا
نتایج حاصل از بررسی صفت عرض دانه نیز مشابه صفت طول دانه بود. به نظر می‌رسد شرایط جوی نامناسبی که در تاریخ‌های کاشت 21 شهریور نسبت به تاریخ‌های کاشت اول و دوم ایجاد شد بر این صفت تأثرگذار بوده است و موجب کاهش عرض دانه لوبیا شده است. آشکار است که اجزای عملکرد بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و سهم یکدیگر را در تشکیل عملکرد دانه تغییر می‌دهند (شهسواری، 1368؛ آندرسون و واسیلاس، 1985؛ بیور و جانسون، 1981؛ بنت و همکاران ، 1977؛ ایشاگ و ایوب، 1974؛ اسکاریسبریک و همکاران، 1976؛ ویور و همکاران، 1991) و عموماً عملکرد دانه در اثر تأخیر در کاشت کم می‌شود (شهسواری، 1368؛ آندرسون و واسیلاس، 1985؛ بیور و جانسون، 1981؛ بنت و همکاران، 1977؛ ایشاگ و ایوب، 1974؛ رابینسون و ویلککس، 1998؛ 16؛ ویور و همکاران، 1991؛ ویلککس و فرانکنبرگر، 1987). یکی از اجزایی که می‌تواند بر عملکرد دانه گیاه لوبیا تأثیرگذار باشد و موجب کاهش آن گردد تغییر در ابعاد دانه از نظر طول و عرض باشد که موجب کاهش وزن صددانه و در نهایت عملکرد دانه می‌گردد. فرجی (1385) اظهار می‌دارد که سرعت رشد دانه و پر شدن غلاف را می‌توان به دریافت تابش خورشیدی در طی دوره رشد دانه نسبت داد و نتیجه گرفت که اندازه نهایی دانه با تعداد دانه در بوته و تنش آبی و گرمایی در طی پر شدن دانه رابطه منفی دارد. بنابراین در شرایط نامساعد محیطی پتانسیل تولید دانه در غلاف به ظهور نخواهد رسید. استفاده از پوشش مالچ توانسته است در روند بهبود این صفت بسیار تأثیرگذار باشد به گونه‌ای که تفاوت آماری معنی‌داری در مقایسه با عدم استفاده از آن ایجاد کرده است (نمودار 4-14). پاوار (1990) در تحقیق خود توانست با استفاده از پلاستیک به عنوان ماده پوشاننده خاک در اقلیم نیمه خشک، میزان مصرف آب را تا 50 درصد کاهش دهد بدون اینکه در تولید محصول کاهشی مشاهده نماید.
4-7- عملکرد بیو
تجزیه واریانس صفت عملکرد بیو گیاه لوبیا بیانگر معنی‌دار بودن اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی مالچ بر این صفت در سطح احتمال 1% بود اما اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر این صفت معنی دار نشد (جدول 4-1).
بیشترین میانگین عملکرد بیو گیاه لوبیا به میزان 185 گرم بر متر مربع و متعلق به تاریخ کاشت اول بود. پس از تاریخ‌های کاشت دوم و سوم به ترتیب بیشترین میانگین عملکرد بیو لوبیا را داشتند (نمودار 4-15). بیشترین میانگین عملکرد بیو گیاه لوبیا به شرایط استفاده از پوشش مالچ و کمترین آن به شرایط عدم استفاده از پوشش مالچ مرتبط بود که از نظر آماری با یکدیگر نیز دارای تفاوت معنی‌دار بودند (نمودار 4-16).

نمودار 4-15- اثر اصلی تاریخ کاشت بر عملکرد بیو گیاه لوبیا

نمودار 4-16- اثر اصلی مالچ بر عملکرد بیو گیاه لوبیا
بررسی‌های انجام شده توسط عبدل-عزیز-عبدل فتاح و همکاران (1974)، آکوستا-گالگوس و همکاران (1996)، سریلاتها و همکاران (1997)، صلیح (1987) و سریواستاوا و سریواستاوا (1996) نشان می‌دهد که تأخیر در تاریخ کاشت موجب کاهش تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ (LAI)، دوام سطح برگ (LAD)، میزان رشد محصول (CGR)، میزان فتوسنتز خالص (NAR) و عملکرد در گیاهان مختلف می‌گردد. کاهش میزان فتوسنتز موجب کاهش در میزان غذای مصرفی گیاه شده و عدم تغذیه مناسب گیاه موجب کاهش وزن بوته‌ها می‌شود. نتایج این بررسی نیز مؤید این مطلب است که با تأخیر در زمان کاشت گیاه میزان وزن تک بوته کاهش یافته است. خواجه پور (1377) بیان کرد که تأثیر تاریخ کاشت بر اجزاء عملکرد از طریق تأثیر بر واکنش به طول روز و درجه حرارت ایجاد می‌شود. تاریخ کاشت نامناسب منجر به برخورد دوران رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط نامناسبی از طول روز و یا درجه حرارت می‌گردد. کاهش طول دوران رشد با برخورد دوران‌های حساس رشد گیاه با شرایط نامساعدی از حرارت می‌تواند سبب کاهش رشد رویشی و اجزاء عملکرد و یا حتی مرگ گیاه گردد. در این بررسی نیز با تأخیر در تاریخ کاشت و برخورد گیاه با شرایط نامناسب محیطی از وزن بوته که یکی از اجزای تعیین کننده عملکرد می‌باشد کاسته می‌شود. ارقام مورد کاشت گیاهان زراعی مهم ایران مانند گندم، ذرت و لوبیا نسبت به طول روز بی تفاوت هستند و طول دوران رشد این گیاهان بیشتر توسط دمای هوا کنترل می‌شود. براساس نتایج مطالعات انجام شده در دانشگاه صنعتی اصفهان و سایر نقاط ایران، دما مهم‌ترین عامل تعیین کننده طول دوران رشد در گیاهان زراعی ایران است. تاریخ کاشت این گیاهان باید براساس واکنش آن‌ها نسبت به دما تنظیم گردد. در گروهی از گیاهان مانند آفتابگردان، لوبیا و سویا، زیادی رشد رویشی برای تولید اجزاء عملکرد بیشتر ضرورت دارد. دراین گروه، افزایش رشد رویشی از طریق انتخاب تاریخ کاشت جهت انطباق دوران رشد رویشی با دماهای پایین اهمیت بیشتری از برخورد دوران زایشی با دماهای بالا در تعیین عملکرد محصول دارد. استفاده از پوشش مالچ نیز اثر بسیار معنی‌داری بر این صفت در مقایسه با شرایط عدم استفاده از پوشش مالچ داشته است. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد که از جمله می‌توان به کنترل مناسب علف‌های هرز به وسیله‌ی مالچ، حفظ رطوبت کافی در زیر لایه مالچ و نوسانات کمتر دمایی اشاره کرد. در این رابطه بیان شده است که افزایش عملکرد می‌تواند به علت سرکوب علف‌های هرز و کاهش دمای ریشه (اسچانبیک و اوانیلو ، 1998) و نگهداشتن رطوبت کافی که باعث افزایش فعالیت میکروبی، افزایش تحرک مواد غذایی و استفاده محصول برای رشد مطلوبترشان شود، باشد (اسچانبیک و اوانیلو، 1998؛ داهی‌یا و همکاران ، 2007).
4-8- عملکرد غلاف سبز
میانگین مربعات اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی استفاده از مالچ بر صفت عملکرد غلاف سبز در سطح احتمال 1% معنی‌دار محاسبه گردید در حالی که اثر متقابل تاریخ کاشت و استفاده از مالچ در سطح احتمال 5% معنی‌دار شد (جدول 4-1).
بیشترین مقادیر میانگین عملکرد غلاف سبز به تاریخ کاشت اول اختصاص داشت. پس از تاریخ کاشت اول، تاریخ‌های کاشت دوم و سوم به ترتیب بیشترین میانگین را از نظر این صفت نشان دادند (نمودار 4-17). بیشترین میانگین عملکرد غلاف سبز در مقایسه اثر اصلی مالچ به میزان 851/1226 کیلوگرم در هکتار و متعلق به حالت استفاده از پوشش مالچ بود که با تیمار دیگر تفاوت معنی‌دار نشان داد (نمودار 4-18). بیشترین میانگین عملکرد غلاف سبز در مقایسه میانگین اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ متعلق به تاریخ کاشت اول و شرایط استفاده از مالچ بود. تاریخ کاشت سوم و عدم استفاده از پوشش مالچ کمترین میزان عملکرد غلاف سبز را به خود اختصاص داد (نمودار 4-19).